Batalion KOP „Orany”

Batalion KOP „Orany”
23 batalion graniczny
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1926

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

„Orany”

Dowódcy
Pierwszy

ppłk piech. Konstanty Pereświet-Sołtan

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Kryptonim

83[a]

Dyslokacja

Druskieniki; Orany

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

6 Brygada OP
pułk KOP „Wilno”

Multimedia w Wikimedia Commons

Batalion KOP „Orany” – pododdział piechoty, podstawowa jednostka taktyczna Korpusu Ochrony Pogranicza pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-litewskiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[2]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[3]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[4]. W Oranach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 7 batalionu celnego. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[5]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[6]. W rejonie odpowiedzialności przyszłego batalionu KOP „Orany” służbę graniczną pełniły pododdziały 7 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[7]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[8].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21-22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[9], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[10]. W trzecim etapie organizacji KOP sformowano 6 Brygadę Ochrony Pogranicza, a w jej składzie 23 batalion graniczny[11]. Podstawą formowania było rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych nr 1099 ze stycznia 1926[11]. Długość ochranianego przez batalion odcinka granicy wynosiła 114 kilometrów, przeciętna długość pododcinka kompanijnego to 28 kilometrów, a strażnicy 6 kilometrów. Odległość dowództwa batalionu od dowództwa brygady wynosiła 135 kilometrów[12].

W 1926 zorganizowano na szczeblu brygady szkołę podoficerską dla niezawodowych podoficerów piechoty[13]. Szkoła 6 Brygady OP stacjonowała w Olkienikach przy 23 batalionie granicznym[14]. Latem 1928 zlikwidowana została szkoła podoficerska. W jej miejsce, oraz w miejsce identycznych szkół funkcjonujących w pozostałych brygadach, w twierdzy Osowiec utworzony został batalion szkolny KOP[13].

W lipcu 1929 przyjęto zasadę, że bataliony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[15]. Obok nazwy geograficznej, do 1931 stosowano również numer batalionu[16]. W tym czasie batalion na uzbrojeniu posiadał 1116 karabinów Berthier wz.1916, 76 lekkich karabinów maszynowych Bergmann wz. 1915 i 4 ciężkie karabiny maszynowe Hotchkiss wz.1914[17].

W 1930 z inicjatywy ówczesnego dowódcy baonu, podpułkownika Edwarda Perkowicza na terenie koszarach w Oranach zostało zorganizowane miejscowe koło Polskiego Białego Krzyża, do którego włączono istniejący od maja 1929 garnizonowy teatr amatorski. Kierowniczką teatru była Felicja Bunclerowa[18].

W wyniku reorganizacji batalionu w 1931, w miejsce istniejących plutonów karabinów maszynowych, utworzono kompanię karabinów maszynowych. Rozwinięto też kadry kompanii szkolnej do pełnoetatowej kompanii odwodowej[19]. Po przeprowadzonej reorganizacji „R.2” batalion składał się z dowództwa batalionu, plutonu łączności, kompanii karabinów maszynowych, trzech kompanii odwodowych i czterech kompanii granicznych[20]. W listopadzie 1936 batalion etatowo liczył 26 oficerów, 88 podoficerów, 35 nadterminowych i 817 żołnierzy służby zasadniczej[b].

Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”[22]. Batalion otrzymał nowy etat. Był jednostką administracyjną dla dowództwa Brygady KOP „Grodno”, szwadronu kawalerii KOP „Okleniki”, kompanii saperów KOP „Grodno”, I rejonu intendentury KOP, placówki wywiadowczej KOP nr 1, plutonu żandarmerii KOP „Grodno”, posterunku żandarmerii KOP „Druskieniki” i posterunku żandarmerii KOP „Orany”[23]. Zarządzeniem dowódcy KOP gen. bryg. Jana Kruszewskiego w sprawie zmian w kwatermistrzostwie KOP, dniem 1 kwietnia 1939 utworzono w batalionie etat oficera ewidencyjno-personalnego w stopniu kapitana. Oficer ten był faktycznie oficerem mobilizacyjnym baonu[24].

Z dniem 15 maja 1939 batalion stał się oddziałem gospodarczym. Stanowisko kwatermistrza batalionu przemianowane zostało na stanowisko zastępcy dowódcy batalionu do spraw gospodarczych, płatnika na stanowisko oficera gospodarczego, zastępcy oficera materiałowego dla spraw uzbrojenia na zbrojmistrza, zastępcy oficera materiałowego dla spraw żywnościowych na oficera żywnościowego[25].

Służba graniczna

Batalion graniczny był podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej na powierzonym mu odcinku granicy polsko-litewskiej, wydzielonym z pasa ochronnego brygady. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[26][27].

Batalion graniczny KOP „Orany” w 1934 ochraniał odcinek granicy państwowej szerokości 125 kilometrów 820 metrów[28]. Po odtworzeniu w 1939, batalion ochraniał granicę długości 125 kilometrów 82 metrów[29].

Bataliony sąsiednie:

Mobilizacja batalionu

Batalion KOP „Orany” był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, batalion mobilizował, w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym:

  • w Oranach - dowództwo i organa kwatermistrzowskie jednostek pozabatalionowych 134 pułku piechoty oraz wchodzące w jego skład pododdziały: kompanię gospodarczą, pluton pionierów, pluton przeciwgazowy, pluton łączności pułku i pluton łączności I batalionu,
  • w Porzeczu - I batalion 134 pp i kompanię przeciwpancerną 134 pp
  • w Olkienikach - Szwadron Kawalerii KOP „Olkieniki” i kompanię zwiadu 134 pp[30].

Zawiązki dla pododdziałów formowanych w Oranach wydzielała 1 kompania odwodowa i 3 kompania graniczna oraz pluton łączności, pluton pionierów i pluton gospodarczy. Zawiązki dla pododdziałów mobilizowanych w Porzeczu wydzieliła 3 kompania odwodowa i kompania karabinów maszynowych oraz pluton przeciwpancerny i pozostałe kompanie graniczne i odwodowe. Zawiązki dla kompanii zwiadu w Olkienikach wydzielała 2 kompania odwodowa i tamtejszy szwadron kawalerii[30].

Mobilizacja rozpoczęła się 24 sierpnia 1939 o godz. 5.00 i zakończyła dwa dni później osiągnięciem pogotowia marszowego. Przebiegiem mobilizacji kierował zastępca dowódcy batalionu major Tadeusz Hordt, który zgodnie z przydziałem objął dowództwo I/134 pp. On też odebrał przysięgę od wszystkich żołnierzy zmobilizowanego batalionu. W ocenie majora Hordta „wartość moralna i wojskowa baonu [była] bardzo duża. Oddział z piękną tradycją KOP-u przedstawiał dużą wartość bojową. Ponad 50% żołnierzy to służba czynna, niektóre oddziały składały się tylko z szereg[owych] służby czynnej jak np. plut[on] łączn[ości] pułku, plut[on] łączn[ości] I/134 pp. Rezerwiści, ogólnie znani żołnierzom służby czynnej, ponieważ byli niejako sąsiadami i często spotykali się”[31].

Zmobilizowany w 1939 batalion został włączony w struktury rezerwowej 33 Dywizji Piechoty jako I batalion 134 pułku piechoty[32][33], dzieląc losy innych jednostek SGO „Narew”.

Po odejściu batalionu przeznaczonego dla 33 Dywizji Piechoty garnizon jednostki w Oranach wyposażył i doprowadził do stanu etatowego (poprzez wcielenie nowych rekrutów i rezerwistów) jednostkę na nowo od podstaw. Batalion wszedł w skład pułku KOP „Wilno”. Po odtworzeniu batalion ochraniał granicę z Litwą o długości 125,82 km[29]. Po 17 września 1939 brał udział w obronie ówczesnej wschodniej granicy państwa przed radzieckim agresorem.

Walki batalionu

17 września 1939 znad granicy litewskiej do Wilna zostały ściągnięte trzy baony graniczne pułku KOP „Wilno”: „Orany”, „Troki” i „Niemenczyn”. Baon KOP „Orany” zajął pozycje na południe od cmentarza na Rossie w kierunku na Lidę[34]. Po 17:00 18 września od strony południowo-wschodniej podeszły pododdziały zbiorczej brygady czołgów płk. Mirosznikowa. Sowiecki 8 pułk czołgów atakujący od południa, po kilkudziesięciominutowej walce z kompanią „Olkienniki” kpt. Antoniego Kwiatkowskiego, o 20:00 zajął południowo-wschodni skraj Wilna pozostając tam do rana 19 września[34].

Tak walkę opisuje dowódca kompanii odwodowej baonu KOP „Troki” kpt. Jerzy Gędzierski[35]:

O 17:30, w czasie wydawania kolacji, podbiegł do mnie porucznik nieznany mi i zameldował, że z rozkazu dowódcy Obozu Warownego wojska, które jest na Rossie, ma natychmiast przejść na ulicę Beliny, gdyż tam idą czołgi bolszewickie. [...] W czasie drogi usłyszałem na ulicy Beliny kilka wybuchów granatów w rejonie kompanii „Olkienniki” kpt. Kwiatkowskiego. Wyjechało 3 czołgi, które przypuszczalnie ze względu na ciemność nie zauważyły kompanii. Nie kazałem strzelać ze względu na fatalne położenie kompanii, czołgi pojechały w kierunku Ostrej Bramy. Wysłany patrol zameldował mi, że kpt. Kwiatkowski jest ciężko ranny, a kompania jego wobec czołgów jest bezsilna, w głębi na szosie stoi kilkadziesiąt czołgów.

Bataliony pułku KOP „Wilno” znalazły się w trudnym położeniu. Pozbawione broni przeciwpancernej były bezbronne wobec nacierających czołgów. Dowódca pułku ppłk Kazimierz Kardaszewicz wyprowadził z miasta baony „Orany" i „Niemenczyn"[36]. Wycofujący się z Wilna baon KOP „Orany" w rejonie miejscowości Zawias wszedł w skład zgrupowania płk. Kazimierza Rybickiego, z którym ruszył w kierunku Grodna. 21 września pod Oranami stoczył ponad dwugodzinną walkę z czołgami i piechotą nieprzyjaciela ze 100 DS. Po wyjściu z okrążenia, batalion dotarł do Marcińkaniec. Wobec upadku Grodna, 22 września przekroczył granicę[36].

Struktura organizacyjna batalionu

Kompanie graniczne w 1930[37]

Organizacja batalionu w 1934[38]:

Pokojowa organizacja batalionu w 1939

Batalion w sierpniu 1939 liczył około 1000 żołnierzy[39].

Żołnierze batalionu

 Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie batalionu KOP „Orany”.
Dowódcy batalionu
stopień imię i nazwisko okres pełnienia służby kolejne stanowisko
ppłk piech. Konstanty Pereświet-Sołtan 1926[40] - 29 I 1929 dowódca 30 pp
ppłk dypl. Edward Perkowicz 14 II 1929[41] – 9 XII 1930 stan nieczynny
? XII 1930 - IX 1931
ppłk dypl. Edward Perkowicz 1 X 1931 – 23 III 1932[40] szef sztabu DOK III
ppłk Kazimierz Czarnecki 24 III 1932 – V 1935[40]
ppłk Władysław Żabiński[c] V 1935 – IX 1938[40] komendant KRU Mińsk Mazowiecki
mjr Kazimierz Kardaszewicz[d] 15 VII 1938[44] – 1939[40]
kpt. adm. (piech.) Stanisław Getter 1939[29]
Obsada personalna we wrześniu 1928[45]
  • dowódca batalionu – ppłk Konstanty Pereświet-Sołtan
  • adiutant batalionu – kpt. Józef Maciejowski
  • kwatermistrz – kpt. Józef Sokołowski
  • płatnik – kpt. Zdzisław Cześnik
  • oficer materiałowy – por. Stanisław Bielecki
  • oficer żywnościowy – por. Franciszek Chmura
  • oficer wywiadowczy – por. Henryk Leśkiewicz
  • lekarz – por. Wacław Iwanowski
  • dowódca kompanii szkolnej – kpt. Alojzy Brzozowski
  • dowódca plutonu łączności – por. Tadeusz Błoński
  • dowódca 1 kompanii granicznej – kpt. Kazimierz Buncler
  • dowódca 2 kompanii granicznej – kpt. Jan Zdanowicz
  • dowódca 3 kompanii granicznej – kpt. Stanisław Koziar
  • dowódca 4 kompanii granicznej – kpt. Dyzman Pogodziński
  • dowódca 5 kompanii granicznej – kpt. Stanisław Wysocki
Obsada personalna w 1934[46]
  • dowódca batalionu – ppłk Kazimierz Czarnecki
  • adiutant batalionu – kpt. Izasław Duda
  • kwatermistrz – kpt. Feliks Chmielewski
  • oficer materiałowy – por. Władysław Karbowski
  • płatnik – por. Aleksander Siwkowski
  • lekarz – kpt. Jan Kuśnierczyk
  • dowódca plutonu łączności – por. Bolesław Jagoszewski
  • dowódca 1 kompanii odwodowej – kpt. Kazimierz Drożyński
  • dowódca 2 kompanii odwodowej – kpt. Hubert Feliks Klemens
  • dowódca 3 kompanii odwodowej – kpt. Jan Gosiewski
  • dowódca kompanii karabinów maszynowych – kpt. Michał II Mikulski
  • dowódca 1 kompanii granicznej – kpt. Tadeusz II Marek
  • dowódca 2 kompanii granicznej – kpt. Ludwik Bałos
  • dowódca 3 kompanii granicznej – kpt. Leon Żbik
  • dowódca 4 kompanii granicznej – kpt. Władysław Moykowski
  • komendant powiatowy pasa granicznego PW – por. Jan Banaszewski
Obsada personalna batalionu w czerwcu 1939[47][48]
  • dowódca batalionu – mjr Kazimierz Stanisław Kardaszewicz
  • zastępca dowódcy – mjr Jan Ewangelista Klemens Zgrzebnicki[e]
  • adiutant batalionu – kpt. Kazimierz Tomasz Grabowski[f]
  • kwatermistrz - kpt. adm. (piech.) Stanisław Getter
  • lekarz - kpt. lek. dr Stanisław Bohdan Godorowski
  • oficer materiałowy - por. Gustaw Józef Ropek
  • oficer płatnik - kpt. int. Wacław Damian Szklarski
  • dowódca 1 kompanii granicznej – kpt. Hubert Feliks Klemens[g]
  • dowódca 2 kompanii granicznej – kpt. Wacław Szylko[h]
  • dowódca 3 kompanii granicznej – kpt. Józef II Śmiałowski[i]
  • dowódca 4 kompanii granicznej – mjr Tadeusz Hordt
  • dowódca 1 kompanii odwodowej – por. Stanisław Rydzewski[j]
  • dowódca 2 kompanii odwodowej – kpt. Stanisław Stefański[k]
  • dowódca 3 kompanii odwodowej – kpt. Jan Świętochowski[l]
  • dowódca kompanii karabinów maszynowych – por. Jan Mihułka[m]
  • dowódca plutonu łączności – por. Jerzy Włodzimierz Karasiński[n]

Żołnierze batalionu – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[64]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Wróbel Zygmunt podporucznik rezerwy PKP w Białymstoku Katyń
Zieliński Stanisław podporucznik rezerwy technik włókiennictwa Katyń
Łukaszewicz Wilhelm[65] porucznik rezerwy nauczyciel Charków
Mazur Aleksander podporucznik rezerwy nauczyciel szkoła powszechna Charków
Grodzki Jan[66] podoficer żołnierz zawodowy Kalinin
Murczak Jakub[67] starszy sierżant żołnierz zawodowy Kalinin

Uwagi

  1. ↑ Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
  2. ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza[21].
  3. ↑ Władysław Żabiński - kawaler orderu VM. Do WP wstąpił 1 czerwca 1919. Z dniem 1 kwietnia 1933 skierowany z 86 pp do CWP w Rembertowie. 27 lipca powrócił do macierzystego pułku. 10 kwietnia 1935 skierowany do baonu KOP „Orany”. Żona Stanisława, dzieci (bliźniaki) Andrzej i Anna[42].
  4. ↑ Kazimierz Stanisław Kardaszewicz − ppłk piechoty ur. 28 listopada 1895 w Kurczycach na Wołyniu. Ukończone 6 klas szkoły realnej, dyplom farmacji Uniwersytetu św. Wojciecha w Kijowie. Żonaty, syn 1926, córka 1930. Kawaler orderu VM, KW2, KM, ZKZ. W KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca baonu KOP „Orany”. We wrześniu 1939 dowódca odtworzonego pułku KOP „Wilno”. Wraz z częścią oddziałów pułku przeszedł na Litwę, skąd przez Szwecję przedostał się do Francji. We Francji zostaje dowódcą formowanego batalionu szturmowego piechoty. Po klęsce Francji przedostaje się do Wielkiej Brytanii. W początkowym stadium organizacyjnym 1 DPanc dowódca 1 batalionu strzelców[43].
  5. ↑ Jan Ewangelista Klemens Zgrzebnicki (ur. 21 listopada 1896[49]). Żołnierz Legionów. W listopadzie 1924 został przeniesiony z 60 pp w Ostrowie Wlkp. do 72 pp w Radomiu[50]. Z dniem 1 stycznia 1933 został przeniesiony z 3 bs do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie na stanowisko II oficera sztabu[51]. W czerwcu 1934 został przeniesiony do KOP[52]. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 14. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Do mobilizacji zastępca dowódcy baonu KOP „Orany”[53]. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości i Srebrnym Krzyżem Zasługi. W czasie kampanii wrześniowej dowodził III baonem 60 pułku piechoty.
  6. ↑ Kazimierz Tomasz Grabowski, kpt. piechoty, w KOP od 1935. Do mobilizacji adiutant baonu KOP „Orany”. We wrześniu 1939 dowódca 2 kompanii granicznej „Grabów”. Wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną[54].
  7. ↑ kpt. piech. Hubert Feliks Klemens ur. 20 listopada 1897. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Na kapitana został awansowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1930. Latem 1934 został przeniesiony z 4 pp Leg. w Kielcach do KOP. Dowódca 2 kompanii odwodowej baonu KOP „Orany”, a następnie (do 31 sierpnia 1939) dowódca 1 kompanii granicznej „Druskienniki”. Od 31 sierpnia 1939 pomocnik oficera wywiadowczego 33 Dywizji Piechoty. 20 kwietnia 1940 przekroczył granicę polsko-słowacką[55], IMPS sygn. B.I.15a s. 29.
  8. ↑ Wacław Szylko, kpt. piechoty, w KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca 2 kompanii granicznej „Marcinkańce” baonu KOP „Orany”[56]. Z dniem 1 czerwca 1939 przeniesiony do 1 pp KOP na stanowisko adiutanta[57].
  9. ↑ Józef II Śmiałowski, kpt. piechoty, w KOP od 1937. Do mobilizacji dowódca 3 kompanii granicznej „Orany” baonu KOP „Orany”. We wrześniu 1939 w odtworzonym baonie KOP „Orany” na dotychczas zajmowanym stanowisku[58].
  10. ↑ Stanisław Rydzewski, por. piechoty, w KOP od 1935. Do mobilizacji dowódca 1 kompanii odwodowej baonu KOP „Orany”. We wrześniu 1939 dowódca 5 kompanii piechoty II batalionu piechoty 3 pp KOP. Ciężko ranny podczas walk z oddziałami Armii Czerwonej 21 września pod m. Kołki nad Styrem[59].
  11. ↑ Stanisław Stefański, kpt. piechoty, w KOP od 1937. Do mobilizacji dowódca 2 kompanii odwodowej baonu KOP „Orany”. We wrześniu 1939 w odtworzonym baonie KOP „Orany” dowódca 4 kompanii granicznej „Olkieniki”[60].
  12. ↑ Jan Świętochowski (ur. 3 grudnia 1901), kpt. piechoty, służył w 1 pp Leg. i 18 pp, w KOP od 1933. Do mobilizacji dowódca 3 kompanii odwodowej baonu KOP „Orany”. We wrześniu 1939 kwatermistrz 134 pułku piechoty. Poległ w walkach z Niemcami 30 września pod Krzemieniem[58]. Był odznaczony Krzyżem Walecznych[61].
  13. ↑ Jan Mihułka, por. piechoty, w KOP od 1934. Do mobilizacji dowódca kompanii ckm baonu KOP „Orany”. We wrześniu 1939 dowódca 1 kompanii ckm I baonu piechoty 134 pułku piechoty. Ranny podczas walk z Niemcami 9 września w m. Stare Łazy[62].
  14. ↑ Jerzy Włodzimierz Karasiński, por. piechoty, w KOP od 1938. Do mobilizacji dowódca plutonu łączności baonu KOP „Orany”. Przydział mobilizacyjny nieznany[63].

Przypisy

  1. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 425.
  2. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
  3. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
  4. ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
  5. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
  6. ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
  7. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
  8. ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
  9. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
  10. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
  11. ↑ a b Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
  12. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 3/1928.
  13. ↑ a b Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 153.
  14. ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 54.
  15. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
  16. ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
  17. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 101.
  18. ↑ F. Bunclerowa, Teatr amatorski w Oranach, „Żołnierz Polski” nr 50 z 14 grudnia 1930, s. 1236.
  19. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 44.
  20. ↑ Zarządzenie nr L.dz.4160/Tjn.Og.Org/31 ↓, s. 3.
  21. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 371.
  22. ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 157.
  23. ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 1 zał. 47.
  24. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 625.
  25. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 624 i 628.
  26. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
  27. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
  28. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 289.
  29. ↑ a b c Prochwicz 2003 ↓, s. 169.
  30. ↑ a b Hordt 1945 ↓, s. 6.
  31. ↑ Hordt 1945 ↓, s. 6, 8.
  32. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 75.
  33. ↑ Prochwicz i 4/1994 ↓, s. 8.
  34. ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 232.
  35. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 233.
  36. ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 234.
  37. ↑ Obsada oficerska bg „Orany” ↓, s. 38.
  38. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 290.
  39. ↑ Hordt 1945 ↓, s. 5.
  40. ↑ a b c d e Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 10.
  41. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 4 z 14 lutego 1929, s. 80.
  42. ↑ Karta likwidacyjna oficera ↓.
  43. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 674 i 723.
  44. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 674.
  45. ↑ Obsada oficerska bg „Orany” ↓, s. 3.
  46. ↑ Obsada oficerska bg „Orany” ↓, s. 66.
  47. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 649.
  48. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 936.
  49. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934, s. 30, sprostowano imiona i datę urodzenia z „Jan ur. 23 listopada 1896” na „Jan Ewangelista Klemens ur. 21 listopada 1896”.
  50. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 122 z 18 listopada 1924, s. 682.
  51. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933, s. 132.
  52. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 179.
  53. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 759.
  54. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 719.
  55. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 725.
  56. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 752.
  57. ↑ Wacław Szylko. Muzeum Polskich Formacji Granicznych. [dostęp 2019-05-28].
  58. ↑ a b Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 753.
  59. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 746.
  60. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 750.
  61. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 16 czerwca 1922, s. 447.
  62. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 733.
  63. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 723.
  64. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  65. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6270.
  66. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 9146.
  67. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 11251.

Bibliografia

  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
  • Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
  • Tadeusz Hordt: Sprawozdanie z kampanii wrześniowej 1939 r.. www.pism.co.uk, 1945, B.I.15c s. 4-14. [dostęp 2016-08-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-07)].
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
  • Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
  • Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
  • IwonaI. Wiśniewska IwonaI., KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Grodno»”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013 .
  • Zarządzenie dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza R.142.R.2 w sprawie reorganizacji batalionów i Centralnej Szkoły Podoficerskiej („R.2”) nr L.dz.4160/Tjn.Og.Org/31 z 21 sierpnia 1931.
  • Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937.
  • Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Orany” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].
  • p
  • d
  • e
Brygady
Pułki
piechoty
Bataliony
graniczne
odwodowe
forteczne
Kawaleria
szwadrony
Artyleria
Saperzy
Wywiad
Placówki wywiadowcze KOP nr
Ekspozytury Oddziału II Szt. Gen.
Jednostki
sformowane
przez KOP
Kompanie
graniczne
Strażnice