Gubernia mohylewska
gubernia | |||
1772–1919 | |||
![]() | |||
| |||
Państwo |
| ||
---|---|---|---|
Siedziba | Mohylew | ||
Powierzchnia | 42 134,6 km² | ||
Populacja (1897) • liczba ludności |
| ||
Szczegółowy podział administracyjny | |||
Liczba powiatów | 11 | ||
Położenie na mapie![]() | |||
|
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Mogilev_governorate_1821.jpg/240px-Mogilev_governorate_1821.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Mogilev_Governorate_%281913%29.png/240px-Mogilev_Governorate_%281913%29.png)
Gubernia mohylewska (ros. Могилёвская губерния; biał. Магілёўская губерня; jid. מאָהילאָווער גובערניע) – gubernia Imperium Rosyjskiego utworzona po I rozbiorze Polski.
Historia
W 1796 gubernie mohylewską i połocką zjednoczono w białoruską. W 1802 podzielono ją z kolei na witebską i mohylewską. W 1917 gubernie witebską, mohylewską oraz części mińskiej i wileńskiej połączono w okręg zachodni. W 1918 dołączono do nich także gubernię smoleńską, a w październiku 1919 gubernia mohylewska powstała na nowo jako homelska.[potrzebny przypis]
Administracja i samorząd
Centrum guberni był Mohylew. W 1882 dzieliła się na powiaty oraz ujezdy:
- czausowski
- czerykowski
- homelski
- horecki
- klimowicki
- mohylewski
- mścisławski
- orszański
- rohaczewski
- powiat sienneński lub sieński,
- starobychowski
Na terenie guberni, podobnie jak na innych terenach ziem zabranych, władze rosyjskie szczególnie długo opóźniały utworzenie samorządu terytorialnego, tzw. ziemstw. Wynikało to z obawy przed zdominowaniem ich przez miejscową ludność nierosyjską, szczególnie Polaków. Podczas gdy w innych częściach Imperium Rosyjskiego ziemstwa tworzone były już w drugiej połowie XIX wieku, w guberni mohylewskiej ich namiastka powstała dopiero 2 kwietnia 1903 roku. Członkowie ziemstw byli jednak wyznaczani przez administrację carską i mieli skrajnie ograniczone kompetencje. Samorząd w guberni uległ wzmocnieniu 14 marca 1911 roku, gdy ta została objęta ukazem carskim o wprowadzeniu ziemstw z 12 czerwca 1890 roku. Była to jednak jego zmodyfikowana wersja, gwarantująca dominującą pozycję Rosjan[1].
Oświata
Według spisu z 1897 roku, w guberni umiejętność czytania i pisania posiadało 22% ludności powyżej 9 roku życia[2].
Demografia
Według rosyjskiego spisu ludnościowego z 1897 roku Gubernię zamieszkiwały 1 686 764 osoby, podział etniczny populacji przedstawiał się następująco[3]:
- Rosjanie (w spisie jako Rosjan określano także Ukraińców i Białorusinów) - 1 451 496 (86%) w tym:
- Białorusini 1 389 782 (82%)
- Żydzi - 203 507 (12%)
- Polacy - 17 526 (1%)
- Inni - 12 235 (0,7%)
Największe miasta
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Mahilo%C5%ADskaja_ratu%C5%A1a._%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%88%D0%B0_%28M._Astankovi%C4%8D%2C_1901%29.jpg/220px-Mahilo%C5%ADskaja_ratu%C5%A1a._%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%88%D0%B0_%28M._Astankovi%C4%8D%2C_1901%29.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Homiel%2C_Juzef_Paniato%C5%ADski._%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%2C_%D0%AE%D0%B7%D1%8D%D1%84_%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%281913%29_%282%29.jpg/220px-Homiel%2C_Juzef_Paniato%C5%ADski._%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%2C_%D0%AE%D0%B7%D1%8D%D1%84_%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%281913%29_%282%29.jpg)
Największe miasta guberni w 1897 roku na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego oraz porównanie przynależności administracyjnej przed rozbiorami Polski oraz przynależności państwowej w międzywojniu i współcześnie:
miasto | populacja | województwo (1771) | 1930 | 2019 | |
---|---|---|---|---|---|
1. | Mohylew | 43 119 | ![]() | ![]() | ![]() |
2. | Homel | 36 775 | ![]() | ![]() | ![]() |
3. | Orsza | 13 061 | ![]() | ![]() | ![]() |
4. | Rohaczów | 9 038 | ![]() | ![]() | ![]() |
5. | Mścisław | 8 514 | ![]() | ![]() | ![]() |
6. | Horki | 6 735 | ![]() | ![]() | ![]() |
7. | Bychów | 6 381 | ![]() | ![]() | ![]() |
8. | Czeryków | 5 249 | ![]() | ![]() | ![]() |
9. | Czausy | 4 960 | ![]() | ![]() | ![]() |
10. | Klimowicze | 4 714 | ![]() | ![]() | ![]() |
Przypisy
Bibliografia
- Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.
- Dorota Michaluk: Białoruska Republika Ludowa 1918–1920. U podstaw białoruskiej państwowości. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010, s. 597. ISBN 978-83-231-2484-9.
Linki zewnętrzne
- Szlachta guberni mohylewskiej. (pol.).
- Gubernia mohylewska wg JewishGen (ang.)
- Gubernia mohylewska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 603 .
- Mapy i podział administracyjny guberni mohylewskiej
- p
- d
- e
Generał- -gubernatorstwa |
| ||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Samodzielne gubernie |
| ||||||||||||||||||
Samodzielne obwody |